Jak rozpoznać ból zwierząt?

Czym jest ból?

Percepcja bólu jest złożonym zjawiskiem fizjologicznym, stanowiącym  reakcję w odpowiedzi na wiele układów ciała.  Międzynarodowe Stowarzyszenie Badania Bólu (IASP - International Association for the Study of Pain) definiuje ból jako nieprzyjemne, emocjonalne oraz zmysłowe odczucie, związane z rzeczywistym lub potencjalnym uszkodzeniem tkanki lub opisane w kategoriach takiego uszkodzenia. 

Z fizjologicznego punktu widzenia ból stanowi swoisty rodzaj czucia, mający własny układ  anatomiczno-fizjologiczny począwszy od receptora, a kończąc na mózgu. Ból określa zdolność kory mózgowej do tworzenia świadomych wrażeń, w odpowiedzi na pobudzenia dośrodkowe- informacyjne i odśrodkowe-obronne, nazywane dźwięcznie „nocycepcją”, czyli zmysłem bólu. Znajomość tych elementów jest niezbędna do poznania bólu a w szczególności do ustalenia jego źródła i przyczyny.

Tabela. 1 Rodzaje i charakterystyka bólu

Rodzaj bólu	charakterystyka bólu
ból receptorowy	podrażnienia receptorów powłok ciała, mięśni, stawów, narządów wewnętrznych. Zachowana ciągłość układu nerwowego. Ból skórny, kostno-stawowy, mięśniowy, narządowy
ból neuropatyczny	powstający w następstwie uszkodzenia lub dysfunkcji ośrodkowego układu nerwowego(OUN) lub obwodowego układu nerwowego

Pokaż, gdzie Cię boli

Nikt nie zna swojego podopiecznego lepiej niż jego właściciel. Dlatego warto obserwować zwierzę, aby podczas wywiadu lekarskiego móc przekazać jak najwięcej informacji donośnie sytuacji, w której zmienia się postawa ciała zwierzęcia, zaczyna wysyłać sygnały które mogą świadczyć o pojawieniu się źródła bólu lub pierwszych jego oznak.

Objawy bólu u zwierząt

Apatia/osowieniezwierzę zachowuje się inaczej niż normalnie, nie nawiązując kontaktu z domownikami, poleguje na posłaniu etc.

Brak apetytuzwierze jada mniej niż zwykle lub wcale

Drżeniawidoczne drżenia mięśni

Nietypowa pozycjazwierzę układa się w nienaturalnej pozycji tak by odciążyć bolącą okolicę, wyginanie kręgosłupa, kulawizna

Dyszenieból u zwierząt często objawia się przyśpieszonym oddechem

Wokalizacjaprzy nagłym silnym bólu zwierzę wyje, piszczy, skomli

Spowolnione ruchyzwierzę w stanach bólowych często wykonuje spowolnione, ostrożne ruchy

Problemy ruchowezwierzęta w bólu często mają problemy z wchodzeniem po schodach, wskakiwaniem na podwyższenia

Chowanie sięzwierzęta odczuwające ból często chowają się w ustronne miejsca

Układanie się
w chłodnych miejscachzwierzęta odczuwające ból często układają się w miejscach chłodniejszych np. na zimnej podłodze

Kompulsywne wylizywaniezwierzęta często wylizują bolące miejsce lub okolicę
http://www.cierpiawmilczeniu.org/bol_jak_diagnozowac.html

Ból - dobry czy zły doradca?

Spośród wielu bodźców napotkanych przez zwierzę w jego środowisku, najbardziej reaktywne są te, które indywidualnie podlegają różnym nieprzewidywalnym i niekontrolowanym sytuacjom, które sygnalizują bezpośrednie zagrożenie dla życia i dobrego samopoczucia. Zdolność do wykrywania takich bodźców i podejmowanie działania w celu zminimalizowania ich skutków niewątpliwie stanowi ważny etap selekcyjny w świecie zwierząt.

Jak podają Dennis i Melzack (1983) nocycepcja ma co najmniej trzy funkcje:

1) informuje o rzeczywistym uszkodzeniu tkanek;

2) ostrzega o możliwości ​​uszkodzenie tkanek i pojawieniu się potencjalnych szkód przez dany bodziec,

3) ostrzega o niebezpieczeństwie, w momencie jego wystąpienia.

Ból nie tylko wpływa na nasze zwierzęta negatywnie, ma też wpływ na ich ogólny stan zdrowia i samopoczucie. Dzięki niemu wiemy ze w organizmie mają miejsce stany chorobowe, dzięki odczuwaniu możemy w porę zareagować na rozwijająca się infekcje, stan zapalny lub kontuzję. Niezależnie od mechanizmów leżących u podstaw wielu przewlekłych zespołów bólowych, objawy bólu w różnych stopniach będą do siebie podobne. 

Czucie, istota bólu

Czucie jako doznanie fizyczne podlega czynnikom zarówno wewnętrznym jak i zewnętrznym, dlatego bodziec może być odczuwany w różny sposób i w rożnych sytuacjach, a także stanach psychicznych zwierzęcia.

Tabela. 2 Kategorie czucia oraz lokalizacja receptorów.

Kategoria czucia	Lokalizacja receptorów
czucie powierzchniowe (eksterocepcja); czucie dotyku, bólu, temperatury oraz smaku	receptory skórne
czucie głębokie (propriocepcja); czucie równowagi	sygnały z proprioreceptorów znajdujących się w mięśniach, ścięgnach, stawach, błędniku
czucie teleceptywne-odległych bodźców ; widzenie oraz słyszenie	zmysł słuchu zlokalizowany w ślimaku ucha wewnętrznego, zmysł węchu zlokalizowany w jamie nosowej
czucie trzewne (interorecepcja)	narządy wewnętrzne i naczynia krwionośne

Odczuwanie bólu towarzyszy zwierzętom w wyższym stopniu rozwoju, czyli kręgowcom. Ból sam w sobie stanowi pewnego rodzaju „alarm” mający za zadanie ochronę organizmu poprzez unikanie sytuacji wywołujących bolesność dzięki tzw. „pamięci mięśniowej i nerwowej”. Systemy sensoryczne mają za zadanie informować mózg o stanie środowiska zewnętrznego i wewnętrznego organizmu.

Brak komunikacji werbalnej u zwierząt jest bez wątpienia przeszkodą w ocenie bólu.  Objawy u naszych zwierząt są bardzo subtelne, zwłaszcza w przypadku bólu przewlekłego, trwającego już dość długo. Istnieją jednak sytuacje, w trakcie których nie ma wątpliwości, że zwierzę odczuwa ból, zwłaszcza gdy reaguje na bodźce poprzez wokalizacje, piszczenie czy wycofanie się. Biorąc pod uwagę fakty, które już znamy, jesteśmy w stanie w porę podjąć leczenie oraz zapobiec dalszemu pogłębianiu się stanu chorobowego, a przede wszystkim ulżyć w cierpieniu naszemu zwierzęciu.